Splecione z jej gałązek przepaski prarodziców sprawiły, że figa jest pierwszym drzewem wymienianym na kartach Starego Testamentu. Obok winnego krzewu, oliwki i granatu przynależy do najważniejszych roślin Biblii. W rzeczywistości Pismo Święte mówi o dwóch gatunkach tego drzewa: figa pospolita (Ficus carica) i figa sykomora (Ficus sycomorus). Ta pierwsza jest wspominana o wiele częściej („figa”, „figowiec” i „figowy” pojawiają się około siedemdziesiąt razy, a „sykomora” tylko osiem razy), dlatego też jej poświęcimy kilka zdań wyjaśnienia.
Figa pospolita jako roślina hodowlana ma bardzo długą historię sięgającą nawet epoki żelaza i brązu. Dorasta do pięciu metrów, pokryta jest szarą korą i tworzy klapowate dochodzące do piętnastu centymetrów włochate liście. Drzewo od samych podstaw jest kilkupienne. Jej występowanie związane jest z basenem Morza Śródziemnego, gdzie pomimo łagodnych zim, traci liście. Mięsiste owoce są gruszkowatego kształtu, mają kolor od fioletowego do żółtawo zielonego i w zależności od odmiany dorastają od pięciu do dziesięciu centymetrów. Pędy i liście po ścięciu wytwarzają charakterystyczną białą wydzielinę.
Korzenie drzewa są bardzo ekspansywne i potrafią przemienić na swój grunt nawet szczeliny skalne. Ponadto figa jest bardzo odporna na suszę, dlatego też występuje tak w chłodniejszych terenach zielonej Galilei, jak i na pustynnych obszarach Judei. Jako drzewo uprawiane na plantacjach sadzona jest w dużych odstępach. W ten sposób roślina mając mocno rozbudowany na boki system korzeniowy, tworzy z gałęzi piękną koronę i szybko, bo już w siódmym roku, może rodzić owoce. Okres obfitego owocowania może trwać nawet pięćdziesiąt lat, a jedno drzewo jest w stanie wytworzyć do stu kilogramów smacznych owoców. Wszystko, jak zresztą podkreśla sama Biblia, zależy od pielęgnacji i nawożenia.
Bardzo ciekawy jest sposób zapylania tego drzewa. Figa żyje w stałej symbiozie z owadami. Pyłek przenoszony jest przez małe osy blastofagowe, które spędzają zimę w zawiązkach owoców, by opuścić je wiosną i zapylić inne drzewa figowe. Jak większość roślin, figa posiada kwiatostany zawierające kwiaty męskie i żeńskie. Jednakże ingerencja człowieka sprawiła, że odmiany przeznaczone do hodowli zostały tak wyselekcjonowane, by wytwarzać wyłącznie kwiaty żeńskie.
Figowiec owocuje w miesiącach od czerwca do września i może zapewnić w tym czasie dwa, a nawet trzy zbiory. Najsmakowitsze są pierwsze owoce, zwane wczesnymi, dojrzewające w czerwcu. Naturalna słodycz, jaką posiadają, sprawia, że spożywane na surowo są wyjątkowym przysmakiem. Drugi zbiór sierpniowo-wrześniowy jest mniej smaczny i zazwyczaj wykorzystywany do suszenia i spożywania w miesiącach zimowych.
W starożytności suszone figi przechowywano luzem, przebijano i wieszano na sznurkach lub ubijano w formie płaskich placków. Ciasto z suszonych owoców stanowiło pokarm zasobny w cukier i spożywano go przez cały rok między innymi ze względu na łatwość przechowywania. Z powodu aromatu owoce figi dodawano do win, a mleczna ciecz rośliny wykorzystywana była do koagulacji serów. Samo zaś drzewo, podobnie jak winorośl, dawało zbawienny cień, a miejsce, w którym rosło, zapewniało skuteczną ochronę przed upałem.
W egipskim lecznictwie napój z fig zmieszany z mlekiem, piwem i owocami sykomory aplikowany był przy problemach trawiennych, a wywar z fig, liści akacji, miodu i ochry stosowany był na choroby serca i płuc. Późniejsza tradycja koptyjska z owocu figi stworzyła specyfiki leczące choroby skórne, natomiast biblijny przekaz sugeruje także prosty sposób eliminowania wrzodów, polegający na przykładaniu w chore miejsca placka figowego.
Z drzewem figowym związane jest nazewnictwo niektórych miejscowości biblijnych: Betfage – dom zielonych fig (Mt 21:1; Mk 11:1; Łk 19:29 – punkt rozpoczynający uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy), Almon-Diblataim – suszone figi (Lb 33:46 miejsce postoju Izraelitów w czasie zdobywania ziemi Kanaan), Taanat-Silo – figa z Silo (Joz 16:6 miejscowość, przez którą przebiegała granica posiadłości pokolenia Efraima).
Miejsca biblijne, w których pojawia się drzewo figowe: Rdz 3:7; Lb 13:23; Pwt 8:8; Sdz 9:10-11; 1Sm 25:18, 30:12; 2Sm 16:2; 1Krl 5:5; 2Krl 18:31, 20:7; 1Krn 12:41; Ne 13,15; Tb 1:7; 1 Mch 14:12; Ps 105:33; Prz 27:18; Pnp 2:13; Iz 28,4, 34:4, 36:16; Jr 5:17, 8:13, 24,2-4, 29,17; Oz 2:14, 9:10; Jl 1:7,12, 2:22; Am 4:9; Mi 7,1; Na 3:12; Ha 3:17; Ag 2:19; Za 3:10; Mt 7:15, 21:18-20, 24:32; Mk 11:13.20-21, 13:28; Łk 13:6-9, 21:29; J 1:48; Jk 3:12; Ap 6:13.
Część informacji zawarta w tekście pochodzi z książki Zofii Włodarczyk Siedem upraw biblijnych i ich symbolika, rozdział piąty pt. Figa.
o. Mariusz Wójtowicz OCD
