Cyprys (Cupressus sempervirens), a dokładnie, jak podpowiada jego łacińska nazwa, cyprys wiecznie zielony jest drzewem nieustannie spowitym zielenią. Na całym globie ma wiele gatunków, natomiast my przyjrzymy się temu związanemu z Biblią (nazywanym potocznie cyprysem włoskim), którego naturalnym terenem występowania jest przestrzeń wokół basenu Morza Śródziemnego. Drzewo pochodzi z Azji południowo-zachodniej (Cypr, Turcja, Syria, Liban, Izrael, Jordania, Iran), dorasta do 30 metrów i dożywa nawet dwóch tysięcy lat. Ma pokrój wąskokolumnowy z bardzo obfitymi rozgałęzieniami i gęstą koroną. Kolumnowy wygląd cyprysu nie jest jednak typowy dla tego gatunku.
Pierwotna forma drzewa ma mniej zwarty pokrój, a gałęzie bardziej rozłożyste. Częstsze występowanie „smukłych” okazów to bardziej ingerencja człowieka, który od wieków upodobał sobie cyprysa we wrzecionowatym zarysie
i takie okazy uprawiał w swoich ogrodach, terenach parkowych tudzież cmentarzach w całym obszarze śródziemnomorskim. W Polsce nieobecny fizycznie z racji temperatur cyprys znalazł swoje miejsce w bogatej ornamentyce na elewacjach pałacu w Wilanowie. Pień drzewa pokryty jest włóknistymi pasami kory. Ciemnozielone liście w postaci igieł są łuskowate, gęsto pokrywają pędy, a po roztarciu dają silnie aromatyczny żywiczny zapach. Roślina tworzy kwiaty męskie w kształcie maczug i kwiaty żeńskie w postaci kulistych szyszek, które osiągają wielkość do 4 centymetrów. Nasiona w drewniejących szyszkach dojrzewają w drugim roku i nieustannie obsypują koronę drzewa.
Drewno cyprysa jest twarde, trwałe i wyjątkowo odporne na szkodniki, wilgoć i grzyby. Z tych przyczyn często było i nadal jest wykorzystywane w meblarstwie. Dodatkowym walorem tego drewna jest lekkość w obróbce i piękny aromatyczny zapach. W przeszłości drewno to wykorzystywano do budowy mniejszych statków, drzwi, ołtarzy świątynnych, sarkofagów i instrumentów muzycznych. Natomiast z igliwia cyprysów obecnie destyluje się olejki eteryczne, wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Warto dodać, że to właśnie z drewna cyprysowego wykonywana jest trumna do pochówku papieży.
Odwołując się do czasów starożytnych – dla Fenicjan cyprys był drzewem życia. Ze względu na długowieczność i ciągłe okrycie zielenią traktowany był przez nich jako drzewo święte oraz symbol długiego życia i nieśmiertelności. Być może dlatego też w późniejszych czasach właśnie cyprysem obsadzano cmentarze, tak w świecie chrześcijańskim, jak i muzułmańskim. W samej Biblii ta wiecznie zielona roślina była znakiem błogosławieństwa, dobrobytu i mądrości. Jako najpopularniejsze drzewo Judei, cyprys całkowicie pokrywał zapotrzebowanie na ten typ drewna w Izraelu. To właśnie cyprysowe drewno wykorzystane zostało do budowy świątyni Salomona w Jerozolimie. Również, według tradycji, sama arka Noego miała być wykonana właśnie z cyprysów. Wyjątkowość i trwałość tego drewna podkreśla przyrównanie do cedru, gdzie ten drugi okazuje się „słabszy”, czytamy bowiem na kartach Księgi proroka Zachariasza: „Otwórz twe bramy Libanie, niech twoje cedry strawi ogień! Rozpaczaj cyprysie, że cedr upadł, że to, co najpiękniejsze, uległo zagładzie” (Za 11:1-2).
Cyprys pojawia się w Biblii dwadzieścia razy. Najdobitniejszym potwierdzeniem wyjątkowości tego drzewa jest biblijny
fragment z Księgi proroka Ozeasza, gdzie to sam Bóg porównuje się właśnie do cyprysu: „Ja jestem jak cyprys zielony” (Oz 14:9).
Oto fragmenty dotyczące drzewa cyprysowego: 1 Krl 5:22, 24; 1 Krl 6:15, 34; 1 Krl 9:11; 2 Krl 19:23; 2 Krn 2:7; 2 Krn 3:5; Ps 104:17; Pnp 1:17; Syr 24:13; Syr 50:10; Iz 14:8; Iz 37:24; Iz 41:19; Iz 44:14; Iz 55:13; Iz 60:13; Ez 27:5; Ez 31:8; Oz 14:9; Za 11:2.
o. Mariusz Wójtowicz OCD
fot. pexels
