W starożytnej Grecji drzewo oliwne były świętością i za jego ścięcie groziła kara śmierci. Na przestrzeni tysiącleci ta roślina stała się symbolem wolności i dobrobytu, będąc drzewem, które Biblia wymienia jako wyjątkowe bogactwo Izraela: „Albowiem Pan, Bóg twój, wprowadzi cię (…) do ziemi pszenicy, jęczmienia, winorośli, drzewa figowego i granatowego – do ziemi oliwek, oliwy i miodu” (Pwt 8,7-8).
Europejska odmiana oliwki jest od kilku tysiącleci uprawiana w basenie Morza Śródziemnego. Będąc doskonale przystosowana do suchego klimatu (podczas upalnych dni liście ustawiają się krawędzią do słońca i w ten sposób redukują utratę wody) porasta najbardziej skaliste połacie ziemi. Drzewo ma poskręcany pień pokryty szarą korą, rozłożyste korzenie i gęstą koronę oraz wąskie liście. Tysiącami jasnożółtych kwiatów pokrywa się w maju. Z owoców i nasion produkowany jest oliwa, a twarde drewno po wieloletnim sezonowaniu nadaje się do obróbki. Owoce oliwki tak zielone jak i czarne pochodzą z tych samych drzew. O kolorze decyduje czas zbioru; te purpurowo-czarne zbiera się jesienią, stosując po dziś dzień starożytną metodę otrząsania drzewa kijem. Jedno drzewo można w ciągu roku być źródłem 40-60 litrów oliwy. Ten produkt był i jest jednym z ważniejszych elementem śródziemnomorskiej diety. Ponadto oliwa była również wykorzystywana do oświetlania pomieszczeń, opatrywania ran i namaszczania ciała po kąpieli. Wyjątkową wartość tej „złocistej cieczy” podkreśla również fakt, że przez wieki używano jej do namaszczania królów i proroków, a obecnie jest stosowana jako podstawowy składnik krzyżma, czyli świętego oleju używanego w czasie chrztu, bierzmowania, namaszczenia chorych i udzielania święceń kapłańskich.
W gajach oliwnych z przyczyn praktycznych zazwyczaj budowano tłocznie. Do takiego miejsca udawał się Jezusa i jego uczniowie; tam modlił się w ostatni wieczór i tam został pojmany. Zresztą Getsemani dosłownie oznacza tłocznia oliwy.
W życiu duchowym drzewo oliwne symbolizuje wszystko, co najszlachetniejsze: świętość, wieczność, pokój, błogosławieństwo, czystość, stałość, płodność, współczucie, zwycięstwo, pracę nad sobą, chwałę, honor, dumę, wolność, przebaczenia, pojednania, bezpieczeństwo, prawdę, sprawiedliwość, mądrość, rozum, oczyszczenie i miłosierdzie.
Oliwka jest wyjątkowo długowieczna i zielona o każdej porze roku, a po ścięciu jej korzenie wypuszczają pędy, z których wyrastają nowe drzewa. Podobnie odcięte od starego drzewa gałązki służą jako sadzonki nowych roślin. Teraz lepiej zrozumieć psalmistę, który bardzo trafnie przyrównał synów pobłogosławionego człowieka do „sadzonek drzew oliwnych” dookoła jego stołu.
Biblijne miejsca oliwne: Rdz 8,11; Wj 23,11; Pwt 8,8; 24,20; 28,40; Joz 24,13; Sdz 9,8-9; 15,5; 1Sm 8,14; 1Krl 6,23; 1Krn 27,28; Ps 52,10; Mt 21,8; Rz 11,16 nn; 11,24.
o. Mariusz Wójtowicz OCD
