"W Dolinie Qadisha Libańczycy odzyskują ducha swoich poprzedników, którzy w Bogu znaleźli opiekuna kochającego całe stworzenie, a zwłaszcza ziemię".
Dolina Kadisza (znana w języku arabskim jako Wadi Qadisha) jest jedną z najgłębszych dolin w Libanie. To żywe świadectwo obecności chrześcijan w tej części świata, streszczające w sobie historię ludu, który walczył o swoją wiarę i przetrwanie.
Słowo „kadisza” ma korzenie w języku syryjskim (język semicki) i oznacza „święty”; pozwala nam zrozumieć, że nazwa Dolina Kadisza znaczy po prostu Święta Dolina. Ponieważ na tym terenie istniały już klasztory i świątynie, stąd przypuszczenia, iż nazwa została nadana wcześniej, zanim chrześcijaństwo dotarło w te regiony. To określenie doliny mogło się również odnosić do atrybutu boskości Świętego Baala, który w czasach rzymskich miał dużą świątynię w Trypolisie, gdzie był znany jako Zeus Hagios, czyli Święty Zeus.
Dolina znajduje się na północy kraju, w regionie Bszarri, 121 kilometrów od stolicy w Bejrucie, stanowi część łańcucha Gór Libanu i sytuuje się na wysokości między 500 a 1650 metrów nad poziomem morza. Zbocza Kadiszy są bardzo strome, a jej klify tworzą naturalne mury obronne. W niektórych miejscach pojawiają się tarasy, przystosowane do uprawy pszenicy, winorośli i drzew oliwnych.
Podziemna erozja krasowa jest odpowiedzialna za naturalnie powstałe jaskinie, do których często trudno jest dotrzeć. Najważniejsza z nich to jaskinia Kadisza, znajdująca się w najgłębszej części doliny, tuż nad miastem Baszarri. To z tego miejsca wypływa rzeka Kadisza, która przecinając całą dolinę, płynie do Trypolisu, gdzie wpada do Morza Śródziemnego.
Święte Wędrowanie
Od wczesnych lat chrześcijaństwa Dolina Kadisza była zamieszkana przez wspólnoty religijne i pozostaje dziś jednym z najważniejszych miejsc założenia pierwszych chrześcijańskich klasztorów na świecie. Potężne zbocza i geograficzne oddzielenie od reszty regionu sprawiły, że stała się ona naturalnym schronieniem dla lokalnej społeczności. Obecne tam jaskinie były często wykorzystywane jako miejsce ucieczki lub pochówku. Od pierwszych wieków chrześcijaństwa ten teren służył również jako wyjątkowe schronienie dla wielu wspólnot religijnych. Jednakże historia doliny związana jest przede wszystkim z maronitami.
Podczas prześladowań religijnych, które rozpoczęły się pod koniec VII wieku, oskarżeni przez Bizantyjczyków o monoteizm maronici zaczęli opuszczać swoje rodzinne strony w Dolinie Orontes (obecna Syria), by schronić się właśnie w Dolinie Kadisza. Ruch ten nasilił się szczególnie w X wieku, po zniszczeniu klasztoru Świętego Marona. Wtedy to mnisi maroniccy już na terenie Świętej Doliny założyli swoją nową siedzibę, czyli klasztor Matki Bożej Qannoubine. Miejsce sprzyjało rozwojowi, a klasztory, które łączyły życie pustelnicze i wspólnotowe, szybko rosły w liczbę, zdobywając kolejne wzgórza i wykorzystując liczne jaskinie, do których często trudno było dotrzeć.
Pod koniec wypraw krzyżowych maronici zamieszkujący okoliczne wioski, jak również i ci chroniący się jaskiniach Kadisza padli ofiarą gwałtownych najazdów, głównie ze strony sułtanów mameluckich (1268 i 1283). Pomimo tych ataków, w XV wieku klasztor Deir Qannoubin stał się siedzibą patriarchatu maronitów i pełnił tę funkcję przez pięć kolejnych wieków. W XVII wieku pobożność mnichów maronickich była taka wielka, iż stała się motywem odwiedzin Świętej Doliny przez wielu europejskich poetów, historyków, geografów, polityków i zakonników; niektórzy nawet z czasem w tym miejscu postanowili się osiedlić.
Jednak ten wyjątkowy skrawek ziemi zajmowali nie tylko maronici. Jaskinie i urwiste zbocza Kadiszy gościły na przestrzeni wieków inne społeczności chrześcijańskie: jakobitów, melchitów, nestorian, Ormian, a nawet Etiopczyków.
Na terenie doliny znajdują się jedne z najstarszych chrześcijańskich klasztorów na Bliskim Wschodzie. Obecnie istnieją cztery główne kompleksy klasztorne.
- Deir Qannubin. Najstarszy klasztor Matki Bożej z Qannubine był siedzibą patriarchatu maronitów w latach 1440–1823.
- Mar Lishaa. Klasztor św. Elizeusz, po raz pierwszy wymieniany w XIV w., stanowił kolebkę powstałego w 1700 r. zakonu maronitów. W latach 1643 - 1694 został przekazany karmelitom bosym, którzy dzielili klasztorną przestrzeń z rodzącym się zakonem maronitów.
- Deir Mar Antonios Qozhaya. Klasztor św. Antoniego założony zgodnie z tradycją w IV wieku przez św. Hilariona na cześć św. Antoniego Wielkiego.
- Saydet Hawqa. Klasztor Matki Bożej z Hawqa znajduje się na wysokości 1150 m, pomiędzy dwoma klasztorami Qannubine i Qozhaya.
W 1998 roku Dolina Qadisha i Las Bożych Cedrów zostały wpisane na światową listę dziedzictwa UNESCO, jako jedno z najważniejszych miejsc tworzenia się życia monastycznego, którego początki sięgają pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wyjątkowość tej stromej doliny podkreśla fakt, że od wieków była ona miejscem medytacji i schronienia, których potwierdzeniem jest spora liczbę zabudowań cenobickich i eremickich, pochodzących w części z pierwszego okresu ekspansji chrześcijaństwa.
W Dolinie Qadisha Libańczycy odzyskują ducha swoich poprzedników, którzy w Bogu znaleźli opiekuna kochającego całe stworzenie, a zwłaszcza ziemię. To właśnie w tej dolinie widoczne jest pojęcie ziemi jako schronienia; przestrzeń doliny staje się synonimem niezależności i wolności, które stanowią kamień węgielny naszego życia społecznego. Związek z naszą ziemią przekształca się w związek z Bogiem i światem.
o. Eliasz Barmo OCD
